Bloggur hjá Jón Kragesteen

Ein dagin eg hugdi í køliskápið, sum var væl stappað við mati, hugsaði eg: hvussu nógv av hesum mundi vera framleitt í Føroyum? Eg tók alt úr køliskápinum, sum var innflutt og setti tað á gólvið. Í tí tómliga køliskápinum var nú einans mjólk, rómi, smør ein bjór, turrur fiskur, rullupylsa og ein frikadella. Tað, sum stóð eftir á gólvinum, rúgvaði harafturímóti væl upp. Tað er ikki tí, at vit í Føroyum ikki framleiða mat, tí í veruleikanum framleiða vit eina rúgvu av mati. Í 2018 útfluttu vit heili 564.272 tons av fiski, tað er omanfyri 11 tons fyri hvønn íbúgva - ella meira enn 31 kilo pr. fólk pr. dag. So hóast vit ótu meira av fiski, t.d. eina portion um dagin (kanska 250 gram ella meira) so hevði ovmikið verið eftir at útflutt. Men bara at etið fisk, hevði nú verið langligt sum frá leið. Kundu vit framleitt størri part av matinum, sum vit sjálvi eta?  Hví velta vit ikki fleiri epli, gularøtur kál og annað, sum væl ber til at dyrka her? Hví framleiða vit ikki neyta-, høsna- ell

(Mynd tikin ólavsøkumorgun 2019 kl. 4.56) Heimsins-út-um-markfarardagur, ella "Worlds Overshoot Day" er dagurin, tá ið vit hava nýtt alt, sum jørðin megnar at endurskapa í ár. Tað, sum vit nýta restina av árinum, verður tikið frá framtíðini. Og tað gongur skjótt tann skeiva vegin, fyri 10 árum síðani var dagurin 18. august og fyri 20 árum síðani 29. september. Við øðrum orðum brúka heimsins fólk næstan tvær ferðir meira enn jørðin megnar at endurskapa um árið. Hetta er bara miðaltalið fyri allan heimin. Men summi, t.d. vit í Føroyum, nýta nógv meira, hjá okkum er Heimsins-út-um-mark-farardagur longu  í mars mánaði. Tað er tí sólarklárt, at vit standa framman fyri einum risastórum trupulleika. Einstein skal hava sagt, at "vit kunnu ikki loysa ein trupulleika við sama tankasetti - ella hugburði, sum trupulleikin var skaptur í. Vit mugu tí læra okkum at hugsa í nýggjum veruleikum og í nýggjum tankasettum, hvussu vit kunnu nýta heimsins tilfeingi meira skynsamt og

Mynd: The New York Times Í tíðindunum verður tað nevnt aftur og aftur: “nýtt hitamett sett”. Hetta hendir m.a.  í londum, sum ikki eru so fjart frá okkum. Og soleiðis hevur verið seinastu árini, nýggj met hvørt ár. Øll tey heitastu summarini tey seinastu 500 árini hava verið tey seinast 17 árini. Tíverri er hetta alt ov væl í tráð við forsøgnirnar, sum vísindafólk hava boðað frá í fleiri ár - at tað verður heitari og heitari á jørðini og veðurlagið er í ferð við at broytast. Avleiðingarnar verða væntandi sera álvarsligar fyri stóran part av heimsins íbúgvum. Orsøkin er stóra CO2 útlátið hjá mannaættini seinastu 200 árini, sum leggur seg sum eina dýnu um jarðarknøttin og ger ólag í hitaskipanina í atmosferuni. Fremsta uppgávan hjá okkum øllum í dag er at gera alt vit kunnu at steðga hesari gongd. Og tað kunnu vit bara gera við at minka um CO2 útlátið og skifta frá olju til varandi orku. Treyðugt so er okkurt hent á hesum øki seinastu árini, men alt ov lítið. Vit mugu tí bretta